Πολιτιστική Διπλωματία

Η Ελλάδα προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην πολιτιστική διπλωματία ως έκφανση της ήπιας ισχύος της εξωτερικής της πολιτικής και μέσο προσέγγισης των λαών. Η οικουμενικότητα του Ελληνικού Πολιτισμού και ο ελληνισμός, στη διαχρονία και συγχρονία του, αποτελούν το συνεκτικό ιστό στην αναζήτηση κοινών καταβολών, ιστορικών δεσμών και διαλόγου, με έμφαση στην καλλιτεχνική δημιουργία, με άλλες χώρες.

Στην πτυχή της κλασικής διπλωματίας, τα διμερή Μορφωτικά και Πολιτιστικά Προγράμματα συνεχίζουν να είναι κρίσιμο και χρήσιμο εργαλείο άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας, με την επιπρόσθετη, ευέλικτη και ταχύτερη δυνατότητα σύναψης επιμέρους μνημονίων συνεργασίας/προγραμμάτων μεταξύ ενδιαφερόμενων φορέων της χώρας και τρίτων χωρών (π.χ. Μουσεία, Πολιτιστικά Ιδρύματα, Κρατικά Αρχεία, Εθνικές Βιβλιοθήκες κ.ά.).

Στην πτυχή δε, της δημόσιας διπλωματίας, εντασσόμενη στο στρατηγικό όραμα του Υπουργείου Εξωτερικών, ο πολιτισμός, και δη πολλαπλασιαστικά, είναι το κατ’ εξοχήν πεδίο της ανάδειξης της Ελλάδας και της εξωστρέφειάς της στο διεθνή περίγυρο. Οι πολιτικές συνεργασίες του Υπουργείου Εξωτερικών, στο πρόσφορο αυτό πεδίο, με φορείς της χώρας μας, όπως οι καλλιτεχνικές διευθύνσεις Πολιτιστικών Πρωτευουσών Ευρώπης (το 2023 ήταν η Ελευσίνα), Μουσεία, Ιδρύματα Πολιτισμού, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, την Ε.Ρ.Τ., το Ελληνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, το Ε.Κ.Ο.Μ.Ε (οπτικοακουστική παραγωγή) κ.ά., συνίστανται στη στήριξη μειζόνων πρωτοβουλιών τους και την προβολή αυτών από όλες τις Αρχές μας στο Εξωτερικό, αλλά και από τις οργανώσεις του απόδημου Ελληνισμού. Ομοίως και η στήριξη πολιτιστικών εκδηλώσεων στο εξωτερικό (Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, εικαστικές εκθέσεις, θεατρικές παραγωγές, κ.ά.).

Σημαντικοί φορείς πολιτιστικής διπλωματίας είναι:

1.    Το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού (ΕΙΠ), το οποίο διαθέτει ένα Δίκτυο Παραρτημάτων εκτός Ελλάδας με κύρια δραστηριότητα τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Παραρτήματα του ΕΙΠ λειτουργούν στις πόλεις: Αλεξάνδρεια, Βελιγράδι, Βερολίνο, Βουκουρέστι, Λευκωσία, Λονδίνο, Οδησσός, Ουάσιγκτον, Σόφια, Τεργέστη, Τίρανα. Το ΕΙΠ είναι μέλος δύο ευρωπαϊκών πολιτιστικών δικτύων: του European Union of National Institutes for Culture (EUNIC) και του Anna Lindh Foundation.

2.    Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, που έχει ως σκοπό την ανάδειξη των ιστορικών και φιλολογικών πτυχών του Ελληνικού Πολιτισμού κατά τους Βυζαντινούς και Μεταβυζαντινούς Χρόνους και την προαγωγή της πολιτιστικής διπλωματίας μέσω της διοργάνωσης διεθνών εκδηλώσεων, σεμιναρίων και εκθέσεων.

3.    Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το οποίο διοργανώνει πληθώρα συναντήσεων, συνεδρίων με αντικείμενο την πολιτιστική διπλωματία και δραστηριοτήτων πολιτιστικού περιεχομένου. Έχει θεσμοθετήσει το Δελφικό Πολιτιστικό Δίκτυο, την Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών, σεμινάρια Αρχαίων Ελληνικών, Πανελλήνιους Αγώνες επιχειρηματολογίας καθώς και Εικαστικό Πρόγραμμα.

Η προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελεί προτεραιότητα. Η Ελλάδα πρωτοστατεί στην εκστρατεία κατά της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών και υπέρ της επιστροφής παρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους, αλλά και στην προστασία τους σε περιπτώσεις ενόπλων συρράξεων. Ιδιαίτερη σημασία προσδίδει η χώρα μας στην προώθηση θεμάτων ενδιαφέροντός της μέσω των μηχανισμών πολυμερούς διπλωματίας, και, ιδιαίτερα, στο πλαίσιο της UNESCO:

-Η Ελλάδα είναι μέλος της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO για την περίοδο 2021-2025. Στο πλαίσιο της Επιτροπής, η χώρα μας έχει επιτύχει διαχρονικά την εγγραφή πολλών Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ελλάδας στον διεθνή Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η εγγραφή του Πολιτιστικού Τοπίου του Ζαγορίου, κατά την 45η Σύνοδο της ως άνω Επιτροπής, που πραγματοποιήθηκε στο Ριάντ (10-25.9.2023).

-Διακυβερνητική Επιτροπή UNESCO για την «Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσής τους ή την Απόδοσή τους σε περίπτωση Παράνομης Κτήσης» (ICPRCP) για την περίοδο 2019-2023. Ένα από τα κύρια ζητήματα της ημερήσιας διάταξης της Επιτροπής είναι και εκείνο της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα (Ελλάδα-Ηνωμένο Βασίλειο), θέμα που η Ελλάδα έχει θέσει από το 1984.

-Τον Δεκέμβριο 2019, η Ελλάδα επανεξελέγη ως μέλος στην Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης της UNESCO για την περίοδο 2019-2023, γεγονός που αντανακλά το ειδικό βάρος της χώρας μας στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Ελλάδα πρωτοστάτησε, ως μέλος της ως άνω Επιτροπής, στην Απόφαση για την εγγραφή του Ιστορικού Κέντρου της Οδησσού στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο.

Η Εκπαιδευτική Διπλωματία ή Διπλωματία της Εκπαίδευσης αποτελεί νέο σχετικά, αλλά πολλά υποσχόμενο, επιστημονικό πεδίο και υπάγεται στην ευρύτερη έννοια της Δημόσιας Διπλωματίας. Υλοποιείται με διακρατικές εκπαιδευτικές δράσεις, συνεργασία δημοσίων οργανισμών με την κοινωνία των πολιτών, συμμετοχή της χώρας μας σε ευρωπαϊκά και διεθνή εκπαιδευτικά fora. Απώτερος στόχος η ανάπτυξη διαπολιτισμικού διαλόγου και η αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των λαών.

Το Υπουργείο Εξωτερικών συνεργάζεται στενά με το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας και Αθλητισμού, αλλά και με εκπαιδευτικούς φορείς όπως το ΙΚΥ, το Study in Greece, Μορφωτικά Ιδρύματα ξένων κρατών όπως το Fulbright και Κέντρα ελληνικών Σπουδών του εξωτερικού για την διαμόρφωση εκπαιδευτικής πολιτικής και τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ εκπαίδευσης, πολιτισμού και οικονομίας.

Συμμετέχει στην προσπάθεια για την διεθνοποίηση και εξωστρέφεια των ελληνικών Πανεπιστημίων, όπως η διοργάνωση της Συνόδου Φάρος 2022 στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος όπου υπεγράφησαν συμφωνίες μεταξύ ΑΕΙ της Ελλάδας και των ΗΠΑ, αλλά και με την αποστολή εκπροσώπων σε διεθνείς εκπαιδευτικές εκθέσεις του εξωτερικού.

Στο πλαίσιο αυτό ενεργοποιεί τόσο ομογενειακούς συλλόγους, όσο και Έλληνες ακαδημαϊκούς του εξωτερικού, προκειμένου να συμβάλλουν στη διοργάνωση και την προώθηση ποικίλων εκπαιδευτικών δράσεων.

ΦΟΡΟΥΜ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ

To «Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών» ιδρύθηκε τον Απρίλιο 2017 με την «Διακήρυξη των Αθηνών», την οποία υιοθέτησαν οκτώ χώρες (Αίγυπτος, Βολιβία, Ελλάδα, Ιράν, Ιράκ, Ιταλία, Κίνα και Περού) και αποσκοπεί, μέσω της διαμόρφωσης μιας ευρείας και πολύπλευρης, θετικής ατζέντας κοινών δράσεων των συμμετεχόντων κρατών, να αναγάγει τον πολιτισμό σε πηγή ήπιας ισχύος της σύγχρονης διπλωματίας και σε βασικό εργαλείο μίας σύγχρονης και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής. Επιπλέον, στόχος του Φόρουμ είναι η διεθνής πολιτιστική συνεργασία να λειτουργήσει και ως παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης.

Το Φόρουμ αποσκοπεί, επίσης, στην εντατικοποίηση της συνεργασίας σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, με στόχο, μεταξύ άλλων, την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών σε καιρό ειρήνης και καιρό πολέμου, την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους, καθώς και την προστασία των μνημείων από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.